Το χάπι που στηρίζεται στον συνδυασμό δυο φαρμάκων επιτυγχάνει χαλάρωση των αεραγωγών και όλα δείχνουν πως πλησιάζει στην υποβολή αίτησης για έγκριση στον FDA.
Η αποφρακτική υπνική άπνοια επηρεάζει περίπου 60 έως 80 εκατομμύρια ανθρώπους στις ΗΠΑ και σχεδόν 1 δισεκατομμύριο παγκοσμίως. Η διαταραχή συνοδεύεται από μακροπρόθεσμους κινδύνους, όπως εγκεφαλικό επεισόδιο, νόσο Αλτσχάιμερ και αιφνίδιο καρδιακό θάνατο. Πολλά άτομα δεν μπορούν ή δεν συμμορφώνονται με τη χρήση της συσκευής θετικής πίεσης (CPAP) και υποφέρουν. Τα άτομα αυτά σταματούν να αναπνέουν δεκάδες ή εκατοντάδες φορές κατά τη διάρκεια της νύχτας, γεγονός που επιφέρει πτώση των επιπέδων του οξυγόνου στο αίμα τους την ώρα που κοιμούνται.
Τα αποτελέσματα μιας μεγάλης κλινικής δοκιμής, που δημοσιεύθηκαν πρόσφατα, έδειξαν ότι ο συνδυασμός δύο φαρμάκων σε ένα χάπι διεγείρει τους μύες που διατηρούν τους αεραγωγούς ανοιχτούς, μειώνοντας τις διαταραχές της αναπνοής.
Επιστήμονες στη Βοστώνη, εδώ και μια δεκαετία, είχαν διαπιστώσει την αποτελεσματικότητα αυτού του συνδυασμού που διεγείρει τους σχετικούς μύες, ιδιαίτερα τον γενειογλωσσικό, έναν κινητήριο μοχλό που σχηματίζει το μεγαλύτερο μέρος της βάσης της γλώσσας και είναι κρίσιμος για τη διατήρηση του λαιμού ανοιχτού. Το νέο σκεύασμα που ονομάζεται AD109 στοχεύει τη νευροβιολογία του υπογλώσσιου κινητικού πυρήνα αυξάνοντας τα σήματα προς τους μύες των άνω αεραγωγών κατά τη διάρκεια του ύπνου, οδηγώντας έτσι στη μείωση ή την πρόληψη της κατάρρευσής τους, αναφέρει το Science.
Το ένα από τα δυο φάρμακα είναι η ατομοξετίνη, η οποία εγκρίθηκε από τον FDA το 2002 για τη διαταραχή ελλειμματικής προσοχής/υπερκινητικότητας. Η ατομοξετίνη είναι ένα μη διεγερτικό φάρμακο που λειτουργεί ως αναστολέας επαναπρόσληψης του διεγερτικού νευροδιαβιβαστή νορεπινεφρίνη από τις νευρωνικές συνάψεις. Σε ασθενείς με υπνική άπνοια, είναι γνωστό ότι η μείωση της νορεπινεφρίνης κατά τη διάρκεια του ύπνου συμβάλλει στην απώλεια του μυικού τόνου των ανώτερων αεραγωγών, ιδιαίτερα του γενειογλωσσικού.
Η άλλη ένωση, που ονομάζεται αροξυβουτυνίνη (ή R-Oxybutynin, μια φαρμακολογική ουσία που ανήκει στην κατηγορία των αντιμουσκαρινικών) είναι μια χημικά τροποποιημένη μορφή ενός φαρμάκου που χρησιμοποιείται για τη θεραπεία της υπερδραστήριας ουροδόχου κύστης. Αναστέλλει ορισμένους υποδοχείς της ακετυλοχολίνης, εμποδίζοντας αυτόν τον νευροδιαβιβαστή να αναστέλλει τη λειτουργία του νεύρου που διεγείρει τον γενειογλωσσικό μυ, ουσιαστικά τονώνοντάς τον κατά τη διάρκεια του ύπνου.
Μια πολλά υποσχόμενη κλινική δοκιμή
Μια εταιρεία με την επωνυμία Apnimed ιδρύθηκε το 2017 για να εμπορευματοποιήσει την παραπάνω ανακάλυψη. Μετά από πολλά υποσχόμενα αποτελέσματα σε μια πρώιμη δοκιμή του συνδυασμού των δυο φαρμάκων, η εταιρεία ξεκίνησε μια μεγαλύτερη δοκιμή το 2023 στην οποία 646 άτομα με αποφρακτική υπνική άπνοια τυχαιοποιήθηκαν για να λάβουν είτε το φάρμακο, είτε ένα χάπι placebo κάθε βράδυ πριν τον ύπνο για 6 μήνες. Σε σύγκριση με την ομάδα placebo, οι συμμετέχοντες που έλαβαν θεραπεία παρουσίασαν 56% λιγότερα συμπτώματα κατά τη διάρκεια του ύπνου, ανέφερε η Apnimed σε δελτίο τύπου στις 19 Μαΐου.
Επιπλέον, το 22% των ασθενών που έλαβαν θεραπεία πέτυχαν πλήρη έλεγχο της διαταραχής, που μεταφράζεται σε λιγότερα από πέντε συμβάντα απόφραξης των αεραγωγών ανά ώρα. Η εταιρεία ανέφερε επίσης ότι το σκεύασμα AD109 προκάλεσε μια «ουσιαστική» μείωση στο βάθος και τη διάρκεια των περιόδων χαμηλού οξυγόνου στο αίμα των ασθενών - μια σημαντική μέτρηση που συνδέεται με κακά καρδιαγγειακά αποτελέσματα.
Τον Δεκέμβριο του 2024, ο FDA ενέκρινε το πρώτο φάρμακο για την υπνική άπνοια, την ενέσιμη θεραπεία tirzepatide (Zepbound), η οποία είχε προηγουμένως εγκριθεί για τη θεραπεία της παχυσαρκίας. Το φάρμακο στοχεύει τον υποδοχέα του γλυκαγονόμορφου πεπτιδίου-1 και έναν άλλο υποδοχέα που σχετίζεται με τον μεταβολισμό. Αλλά η χρήση του Zepbound για τη θεραπεία της αποφρακτικής υπνικής άπνοιας περιορίζεται σε άτομα με παχυσαρκία, και χρειάζεται χρόνος για να επιτευχθεί η απώλεια βάρους που βελτιώνει την πάθηση σε αυτόν τον πληθυσμό. Αντίθετα, το AD109 ωφέλησε άτομα με και χωρίς παχυσαρκία, με υπνική άπνοια σε κάθε βαθμό σοβαρότητας και τα αποτελέσματά του ήταν άμεσα.
Ωστόσο, οι γιατροί εξακολουθούν να έχουν ερωτήσεις σχετικά με το φάρμακο, που δεν αναφέρθηκαν στο δελτίο τύπου της Apnimed. Καταρχάς, δεν είναι σαφές εάν το φάρμακο επηρεάζει τα πραγματικά συμπτώματα των ασθενών, όπως την υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας, λέει ο Najib Ayas, γιατρός ύπνου στο Πανεπιστήμιο της Βρετανικής Κολομβίας, ο οποίος ήταν ο κύριος ερευνητής σε ένα από τα κέντρα της τρέχουσας δοκιμής. Ο Ayas προσθέτει ότι μια 6μηνη δοκιμή δεν μπορεί να αποκαλύψει τις επιδράσεις του φαρμάκου στους μακροπρόθεσμους κινδύνους από την αποφρακτική υπνική άπνοια, όπως είναι τα σοβαρά καρδιαγγειακά συμβάντα.
Άλλοι γιατροί ισχυρίζονται ότι χρειάζεται παρακολούθηση για πιθανές παρενέργειες της ατομοξετίνης, η οποία είναι ένα διεγερτικό, όπως π.χ. τα σημάδια ότι ο ύπνος δεν είναι τόσο αναζωογονητικός κατά τη διάρκεια της AD109 ή η αύξηση των επιπέδων της πρωτεΐνης C-αντιδρώσας πρωτεΐνης στο αίμα, η οποία σχετίζεται με φλεγμονή και χρησιμοποιείται ως δείκτης καρδιαγγειακού κινδύνου σε ασθενείς με την πάθηση.
Οι περισσότεροι γιατροί πιστεύουν όμως ότι το AD109 θα μπορούσε να προαναγγείλει μια εποχή στην οποία ορισμένοι ασθενείς θα μπορούσαν να απαλλαγούν εντελώς από τις συσκευές CPAP, ενώ άλλοι θα μπορούσαν να συνδυάσουν θεραπευτικές προσεγγίσεις. «Αντί για μια προσέγγιση “CPAP για όλους”», λένε «τώρα μπαίνουμε στην ιατρική ύπνου ακριβείας. Αυτό το φάρμακο είναι ένα μεγάλο βήμα προς αυτή την κατεύθυνση», λένε.
Η εταιρεία Apnimed πάντως σχεδιάζει να παρουσιάσει τα πλήρη αποτελέσματα της κλινικής δοκιμής σε ένα συνέδριο αυτό το φθινόπωρο. Μια δεύτερη μεγάλη, 12μηνη δοκιμή του χαπιού αναμένεται να ολοκληρωθεί αυτό το καλοκαίρι. Η εταιρεία στοχεύει να υποβάλει αίτηση για έγκριση του AD109 από τον FDA έως τις αρχές του 2026.
